Stan prawny: wrzesień 2025. Fundacja rodzinna to narzędzie, które pozwala właścicielom firm bezpiecznie gromadzić, chronić i pomnażać majątek z myślą o kolejnych pokoleniach. W praktyce działa jak „rodzinny skarbiec”: majątek trafia do fundacji (osoby prawnej), a ta – zgodnie ze statutem – wypłaca świadczenia wskazanym bliskim i zarządza kapitałem długoterminowo.

Na czym polega fundacja rodzinna?

Fundacja rodzinna ma osobowość prawną i własne organy (co najmniej zarząd). Po założeniu to fundacja, a nie fundator, staje się właścicielem wniesionych aktywów (np. udziałów w spółce, nieruchomości, gotówki). Zasady wypłat dla beneficjentów (np. członków rodziny) oraz sposób zarządzania majątkiem określa statut.
Warto pamiętać, że fundacja nie jest operatorem biznesu w sensie codziennej sprzedaży produktów czy usług. Jej rola to posiadanie i inwestowanie majątku (np. trzymanie udziałów w spółkach, najem, lokowanie kapitału). Operacyjny biznes prowadzą zwykle spółki, których udziały posiada fundacja.

Po co się tworzy fundację rodzinną? Cele i funkcje

  • Sukcesja bez chaosu – firma i majątek nie rozpadają się przy dziale spadku; można zaplanować zasady na wiele lat naprzód.
  • Ochrona majątku – aktywa są skonsolidowane i zabezpieczone przed rozdrobnieniem, presją sprzedaży czy prywatnymi długami członków rodziny.
  • Bezpieczeństwo bliskich – fundacja wypłaca świadczenia (np. regularne kwoty na życie, edukację, zdrowie) zgodnie z wolą fundatora.
  • Reinwestycja i wzrost – zyski mogą być kumulowane i inwestowane bez bieżącego podatku dochodowego na poziomie fundacji.
  • Ład rodzinny i korporacyjny – statut porządkuje role, reguły wypłat i decyzyjność, co ogranicza ryzyko konfliktów.

Jak założyć fundację rodzinną? (w skrócie)

  1. Akt założycielski lub testament – fundator ustanawia fundację (najczęściej u notariusza).
  2. Statut – serce fundacji: cele, organy, zasady wypłat, polityka inwestycyjna.
  3. Majątek na start – co najmniej 100 000 zł (gotówka lub aporty: udziały, nieruchomości itd.).
  4. Organy – obowiązkowo zarząd; rada nadzorcza bywa wymagana przy większej liczbie beneficjentów; możliwe zgromadzenie beneficjentów.
  5. Rejestracja w KRS – po wpisie fundacja zyskuje osobowość prawną i działa formalnie.

Koszty uruchomienia to m.in. notariusz, opłaty sądowe, przygotowanie dokumentów; później dochodzą koszty księgowości i bieżącej obsługi.

Podatki – dlaczego to się opłaca?

  • Wniesienie majątku do fundacji jest co do zasady neutralne podatkowo.
  • Bieżące dochody fundacji (mieszczące się w dozwolonym zakresie) są zwolnione z CIT – podatek pojawia się przy wypłacie świadczeń beneficjentom.
  • CIT przy wypłacie ze strony fundacji to 15% od wartości świadczenia.
  • PIT u beneficjentów z najbliższej rodziny fundatora (tzw. „grupa zero”) jest zwolniony – środki trafiają do nich bez PIT.

Efekt? W typowym scenariuszu (beneficjenci to najbliższa rodzina) obciążenie podatkowe pojawia się raz – 15% po stronie fundacji, i to dopiero przy dystrybucji. Dla dalszej rodziny zasady są mniej korzystne (dodatkowy PIT).
Warto śledzić zmiany: zapowiadane są m.in. ograniczenia szybkiej sprzedaży aktywów wniesionych do fundacji (tzw. „lock-up” na 36 miesięcy). Na dziś obowiązują zasady opisane wyżej.

Ograniczenia i obowiązki fundacji rodzinnej – o tym trzeba pamiętać

  • Oddanie kontroli nad majątkiem – po wniesieniu aktywów to fundacja nimi włada zgodnie ze statutem; „sięganie do skarbca” poza zasadami nie wchodzi w grę.
  • Zakres działalności – fundacja nie prowadzi zwykłej działalności operacyjnej; za naruszenia grożą niekorzystne skutki podatkowe.
  • Koszty i formalności – pełna księgowość, sprawozdawczość, potencjalny audyt, wynagrodzenia organów; ma to sens przy większej skali majątku.
  • Ryzyko sporów – źle napisany statut może rodzić napięcia; warto zadbać o przejrzyste reguły i często zaangażować niezależnych profesjonalistów w organach.

Dla kogo fundacja rodzinna?

Najczęściej zyskują:

  • właściciele firm rodzinnych planujący spokojną sukcesję,
  • rodziny z dużym portfelem aktywów (nieruchomości, udziały, inwestycje),
  • przedsiębiorcy, którzy chcą kumulować i reinwestować zyski oraz zapewnić bliskim świadczenia na przejrzystych zasadach,
  • osoby chcące oddzielić biznes od życia rodzinnego (profesjonalny zarząd + benefity dla bliskich).

Mniej sensu ma to rozwiązanie przy niewielkim majątku lub gdy potrzebna jest pełna elastyczność bez stałych kosztów oraz formalności.

Fundacja rodzinna w praktyce: jak to działa w życiu?

Wyobraź sobie, że przenosisz udziały w swojej spółce i kilka mieszkań na wynajem do fundacji. Firma działa jak dotąd (w spółce), a fundacja zbiera dywidendy i czynsze, inwestuje nadwyżki i – zgodnie ze statutem – co miesiąc wypłaca Twoim bliskim określone kwoty. Ty możesz stopniowo wycofać się z zarządzania, zachowując wpływ przez rolę w organach lub poprzez reguły zapisane w statucie. Majątek zostaje w jednym miejscu, zabezpieczony przed rozdrobnieniem, a podatki płacone są dopiero przy wypłatach.

Podsumowując, fundacja rodzinna to długoterminowe, dojrzałe rozwiązanie dla tych, którzy myślą o majątku w horyzoncie pokoleń: porządkuje sukcesję, chroni aktywa, upraszcza przepływy dla bliskich i – przy odpowiednim zaprojektowaniu – optymalizuje podatkowo moment opodatkowania. Nie jest to jednak „skrót do gotówki”: wymaga dobrego statutu, dyscypliny, jak też odpowiedniej skali.

Jeśli rozważasz fundację, zacznij od warsztatu rodzinnego (cele, beneficjenci, reguły wypłat), audytu majątku i projektu statutu z prawnikiem oraz doradcą podatkowym. Tak więc to najlepsza droga, by rodzinny skarbiec działał dokładnie tak, jak chcesz – dziś i za 20 lat. Jesteś zainteresowany tym rozwiązaniem? Zapraszamy do kontaktu!